راسخ

تپه‌های باستانی یکی از جاهای دیدنی دامغان باستان هستند. تپه هایی که رازها و اسرار باستانی را در لایه های گذشته خود پنهان می کنند و کشف آنها شگفتی های بسیاری از گذشته و زندگی آنها را به نمایش می گذارد. تپه حصار نیز یکی از این مکان های گردشگری ایران باستان است که یکی از مکان های مناسب برای علاقه مندان به باستان شناسی و این گونه اماکن می باشد. در سفر به این تپه باستانی با سایت گردشی تاپهمراه شوید.

یا تپه حصار؟

تپه حصار محوطه ای باستانی در سه کیلومتری جنوب شرقی شهر دامغان و شرق ایستگاه راه آهن تهران - مشهد در استان سمنان است که امروزه به دلیل گسترش فضاهای شهری در داخل شهر قرار گرفته است.

کوسوما تپه حصار

نام تپه حصار برای اولین بار در سفر شیندلر آمده است. سرتیپ هوتم شیندلر در دوره قاجار و ناصر از سوی دولت انگلیس مأمور ساخت و نصب خط تلفن از بمبئی به اروپا و لندن شد. او از حصار بازدید کرد و چیزهای روی این تپه توجه او را جلب کرد. از این رو به علی اکبر امین مدن توصیه کرد که نهر آب را روی کوه بیندازد تا با خیال راحت و بدون شکست به کارها نزدیک شود و کار بر منطقه تأثیر بگذارد. بسیاری از آثار حصار به غارت رفته و از موزه های سراسر جهان از جمله موزه لندن حذف شده است.

این تپه که یکی از دیدنی های تمخان محسوب می شود، در شهریور 1310 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و یکی از ارزشمندترین محوطه های پیش از تاریخ در فلات ایران است که تصرف آن تا عصر مس و سنگ ادامه داشت. عصر برنز قابل مشاهده است. حصار تپه ای کم ارتفاع است که چندین متر از زمین اطراف بلند شده و شامل چندین یال است. مساحت فعلی آن 200×300 متر است و در گذشته بزرگتر بوده است. این منطقه حاوی آثار فرهنگی از دوره های پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی است.

تاریخچه تپ هسا

بر اساس نتایج کاوش ها و تحقیقات باستان شناسی، سکونت و زندگی در تپه حصار از 4200 تا 1700 قبل از میلاد ادامه داشته است. قبل از میلاد، یعنی از عصر مس و سنگ یا سنگ-مس تا عصر برنز. این تپه در هزاره دوم و 1700 قبل از میلاد ساخته شده است. متروکه قبل از میلاد چه بسا علت مهاجرت ساکنان از این منطقه هجوم اقوام جدید از شمال شرق باشد که به صورت آتش زدن عمدی و وسیع خود را نشان می دهد. این کاخ در دوره تاریخی و سپس در دوره ساسانی در این مکان ساخته شده است. یکی دیگر از شواهد فرهنگی حصار مربوط به دوران اسلامی است که بناهای قلعه مانندی در اطراف آن به وجود آمده است. یکی از مهم‌ترین یافته‌های این تپه مربوط به لایه‌های پیش از تاریخ آن است که شامل سه دوره فرهنگی و نه مرحله مرتبط با این دوران است. یکی از دلایل اهمیت این تپه در باستان شناسی ایران این است که می توان دوره گذار از عصر مس و سنگ ایران به عصر مفرغ را مشاهده کرد که در مرکز فلات ایران نادر است.

کاوش های تپه حصار

تاریخچه تحقیقات باستان شناسی تپه حصار از قبل از انقلاب آغاز می شود. ایران واقعاً بهشت باستان شناسان است. این مکان همچنین اولین هرتسفلد است. باستان شناسان و ایران شناسان مشهور آلمانی، سپس اریش اشمیت از دانشگاه پنسیلوانیا، ایالات متحده، از سال 1312 به کاوش پرداختند. این شهر پایتخت پادشاهان اشکانی بوده اما نتیجه ای به دست نیامد، اما بقایای بناهایی از دوره ساسانی به دست آمد. بر اساس کاوش ها مشخص شد که تپه حصار دارای سه دوره فرهنگ ماقبل تاریخ بوده است. در سال 1355، هیئت مشترکی از دانشگاه پنسیلوانیا، تورین، ایتالیا و مرکز باستان شناسی ایران به سرپرستی رابرت دایسون و مائوریزیو توزی، تحقیقات را ادامه دادند. هدف این فصل از پژوهش، تحلیل نتایج اشمیت و نشان دادن این است که تپه حصار یکی از مراکز مهم صنعتی فلات ایران در هزاره چهارم و سوم پیش از میلاد بوده است. احسان یغمایی باستان شناس ایرانی پس از انقلاب در سال 1375 تحقیقات بیشتری در مورد حصار انجام داد. از جمله اکتشافات دوران شکوفایی آن می توان به نوشته هایی از 2000 تا 2200 قبل از میلاد اشاره کرد. آخرین دوره کاوش های باستان شناسی این منطقه در سال 1384 برای تعیین محدوده و محدوده آن انجام شد و کشف دفینه عصر آهن در غرب تپه حصار از مهم ترین نتایج آن بود.

کشف تپ حسا

اقتصاد و زندگی مردم هشر بر پایه کشاورزی بود. بر اساس بقایای گیاهی به دست آمده از غلات و میوه های محلی مانند انگور و زیتون استفاده کردند. شواهدی از دانه های عدس و حبوبات نیز یافت شده است. وجود بز و گوسفند تپه نشان می دهد که آنها در سال 1931 علاوه بر کشاورزی به آلمانی ها نیز مشغول بودند. گورهای ساخته شده در حصار کشف شد که حصار همه مردگان خود را در آنجا دفن کردند. آنها در کنار هم در گودال های ساده و گورهای آجری قرار می گرفتند.

اشیاء و آثار مختلف در حیاط کشف شد. سفال های عصر مفرغ این تپه شامل سفال هایی با نقش نخودی و نقوش حیوانات شاخدار و سفال هایی با پشت خاکستری با طرح های حکاکی، حکاکی، روی هم و برآمده است. ظروف این منطقه شامل پایه های دکمه ای، ساقه، کاسه حصیری، لیوان حصیری، کاسه، لیوان آبخوری و غیره می باشد. اجسام فلزی مختلفی مانند دستبند، انگشتر و سنجاق در اینجا یافت می شود. این اشیاء در نتیجه استخراج کانی های مس ساخته شده اند و این سنگ ها از نوع مالاکیت بوده اند. سرباره فلزی از سطح محل بازیابی شد و برای ساخت تیغه، ابزار برش و پرس (مواد مورد استفاده در ساخت سفال) استفاده می شود. همه این اشیاء فلزی و همچنین قالب های ریخته گری قطعات کوره ها و غیره نشان می دهد که فرآیند ذوب و فرآوری مس در جامعه حصار صورت گرفته است.

از دیگر یافته های حصار می توان به اشیاء و ابزار سنگی مانند تیغه های سنگی مستطیل شکل و مته های تیز اشاره کرد که در کشاورزی و به عنوان داس برای برداشت مورد استفاده قرار می گرفتند. تمبرهای مسطح یکی از مهم ترین مصالح فرهنگی حصار کشی هستند. این مهرها از خشت آتشین، سنگ سماق و قیر طبیعی ساخته شده و دارای نقوشی از قبیل: صلیب، صلیب پر، دایره های متحدالمرکز، خط و دایره، خطوط مواج، نقوش خورشید می باشد. انسان ها، حیوانات و... هستند. استفاده از انگور در عصر مفرغ افزایش یافت و شواهدی از مصرف این میوه در برخی از مناطق این دوره از جمله حصار یافت شده است. مجسمه های کنده کاری شده، اشیاء سفالی پخته و خام، ابزار استخوانی از جمله مواردی است که در کاوش ها و کاوش های این تپه به دست آمده است.

کاخ ساسانی تپه حصار

بنای حصار ساسانی در فاصله اندکی از این منطقه و 200 متری جنوب غربی آن قرار دارد. زمانی که دکتر اشمیت در حال کاوش در پایتخت اشکانیان بود که بقایای ساختمانی را یافت که معتقد بود متعلق به دوره ساسانی است. مسعودی، مورخ و جغرافی دان دوران اسلامی، این بنا را آتشکده معرفی کرده و در کتاب مروج الذهاب خود می گوید: «در قمس آتشکده بزرگی به نام جریش وجود داشت که معلوم نیست چه کسی آن را ساخته است. می گویند وقتی اسکندر آن را تصاحب کرد، آتش معبد را به حال خود رها کرد و آن را خاموش نکرد، این خانه را ساختند و آتش زدند. لوئیس واندنبرگ؛ این باستان شناس بلژیکی در کتاب «باستان شناسی ایران» این بنا را آتشگاه دوره اول ساسانی توصیف کرده و از نقاشی های زیبای دیوارهای آن یاد کرده است. تاریخ ساخت این بنا مورد اختلاف است. ارنست هرتسفلد به دلیل شباهت آن به کاخ ساروستان قدمت این بنا را به اوایل حکومت ساسانیان می‌داند، اما فردریش واچمت قدمت این بنا را به اواخر قرن ششم پس از میلاد می‌داند. اشمیت با دیدن یک سکه در کف این ساختمان، آن را به کابد اول نسبت داد. برخی این بنا را اسلامی می دانند.

طبق تحقیقات اشمیت، این بنا به دو حوزه اداری و غیر اداری تقسیم می شود. این خانه از دیوارهای گلی ساخته شده و از چند قسمت تشکیل شده است: خانه ستوندار، اتاق مربع شکل متصل به ایوان، دو ایوان جانبی به موازات ایوان اصلی، حیاط و اتاق های فرعی دور تا دور. در این بنا تزیینات بتنی از قبیل: ستون، تخته، خوک، آهو نر و ماده، نمادهای انسانی، مجسمه های بتنی به شکل سر حیوانات و ... که در موزه ملی تزیین شده اند، یافت شد. در کنار. از دیگر تزئینات این کاخ نقاشی های آن است که از رنگ های ملایم آبی و بنفش قرمز استفاده شده است. آثار نقاشی روی دیوارهای قسمت اداری بنا و ساختمان استعماری کاخ دیده می شود. یکی از این نقاشی ها قسمتی از سر و بدن اسب و پاهای سوارکار است.

موزه گارامبا پناه

تپه‌های باستانی یکی از جاهای دیدنی دامغان باستان هستند. تپه هایی که رازها و اسرار باستانی را در لایه های گذشته خود پنهان می کنند و کشف آنها شگفتی های بسیاری از گذشته و زندگی آنها را به نمایش می گذارد. تپه حصار نیز یکی از این مکان های گردشگری ایران باستان است که یکی از مکان های مناسب برای علاقه مندان به باستان شناسی و این گونه اماکن می باشد. در سفر به این تپه باستانی با سایت گردشی تاپهمراه شوید.

یا تپه حصار؟

تپه حصار محوطه ای باستانی در سه کیلومتری جنوب شرقی شهر دامغان و شرق ایستگاه راه آهن تهران - مشهد در استان سمنان است که امروزه به دلیل گسترش فضاهای شهری در داخل شهر قرار گرفته است.

کوسوما تپه حصار

نام تپه حصار برای اولین بار در سفر شیندلر آمده است. سرتیپ هوتم شیندلر در دوره قاجار و ناصر از سوی دولت انگلیس مأمور ساخت و نصب خط تلفن از بمبئی به اروپا و لندن شد. او از حصار بازدید کرد و چیزهای روی این تپه توجه او را جلب کرد. از این رو به علی اکبر امین مدن توصیه کرد که نهر آب را روی کوه بیندازد تا با خیال راحت و بدون شکست به کارها نزدیک شود و کار بر منطقه تأثیر بگذارد. بسیاری از آثار حصار به غارت رفته و از موزه های سراسر جهان از جمله موزه لندن حذف شده است.

این تپه که یکی از دیدنی های تمخان محسوب می شود، در شهریور 1310 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و یکی از ارزشمندترین محوطه های پیش از تاریخ در فلات ایران است که تصرف آن تا عصر مس و سنگ ادامه داشت. عصر برنز قابل مشاهده است. حصار تپه ای کم ارتفاع است که چندین متر از زمین اطراف بلند شده و شامل چندین یال است. مساحت فعلی آن 200×300 متر است و در گذشته بزرگتر بوده است. این منطقه حاوی آثار فرهنگی از دوره های پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی است.

تاریخچه تپ هسا

بر اساس نتایج کاوش ها و تحقیقات باستان شناسی، سکونت و زندگی در تپه حصار از 4200 تا 1700 قبل از میلاد ادامه داشته است. قبل از میلاد، یعنی از عصر مس و سنگ یا سنگ-مس تا عصر برنز. این تپه در هزاره دوم و 1700 قبل از میلاد ساخته شده است. متروکه قبل از میلاد چه بسا علت مهاجرت ساکنان از این منطقه هجوم اقوام جدید از شمال شرق باشد که به صورت آتش زدن عمدی و وسیع خود را نشان می دهد. این کاخ در دوره تاریخی و سپس در دوره ساسانی در این مکان ساخته شده است. یکی دیگر از شواهد فرهنگی حصار مربوط به دوران اسلامی است که بناهای قلعه مانندی در اطراف آن به وجود آمده است. یکی از مهم‌ترین یافته‌های این تپه مربوط به لایه‌های پیش از تاریخ آن است که شامل سه دوره فرهنگی و نه مرحله مرتبط با این دوران است. یکی از دلایل اهمیت این تپه در باستان شناسی ایران این است که می توان دوره گذار از عصر مس و سنگ ایران به عصر مفرغ را مشاهده کرد که در مرکز فلات ایران نادر است.

کاوش های تپه حصار

تاریخچه تحقیقات باستان شناسی تپه حصار از قبل از انقلاب آغاز می شود. ایران واقعاً بهشت باستان شناسان است. این مکان همچنین اولین هرتسفلد است. باستان شناسان و ایران شناسان مشهور آلمانی، سپس اریش اشمیت از دانشگاه پنسیلوانیا، ایالات متحده، از سال 1312 به کاوش پرداختند. این شهر پایتخت پادشاهان اشکانی بوده اما نتیجه ای به دست نیامد، اما بقایای بناهایی از دوره ساسانی به دست آمد. بر اساس کاوش ها مشخص شد که تپه حصار دارای سه دوره فرهنگ ماقبل تاریخ بوده است. در سال 1355، هیئت مشترکی از دانشگاه پنسیلوانیا، تورین، ایتالیا و مرکز باستان شناسی ایران به سرپرستی رابرت دایسون و مائوریزیو توزی، تحقیقات را ادامه دادند. هدف این فصل از پژوهش، تحلیل نتایج اشمیت و نشان دادن این است که تپه حصار یکی از مراکز مهم صنعتی فلات ایران در هزاره چهارم و سوم پیش از میلاد بوده است. احسان یغمایی باستان شناس ایرانی پس از انقلاب در سال 1375 تحقیقات بیشتری در مورد حصار انجام داد. از جمله اکتشافات دوران شکوفایی آن می توان به نوشته هایی از 2000 تا 2200 قبل از میلاد اشاره کرد. آخرین دوره کاوش های باستان شناسی این منطقه در سال 1384 برای تعیین محدوده و محدوده آن انجام شد و کشف دفینه عصر آهن در غرب تپه حصار از مهم ترین نتایج آن بود.

کشف تپ حسا

اقتصاد و زندگی مردم هشر بر پایه کشاورزی بود. بر اساس بقایای گیاهی به دست آمده از غلات و میوه های محلی مانند انگور و زیتون استفاده کردند. شواهدی از دانه های عدس و حبوبات نیز یافت شده است. وجود بز و گوسفند تپه نشان می دهد که آنها در سال 1931 علاوه بر کشاورزی به آلمانی ها نیز مشغول بودند. گورهای ساخته شده در حصار کشف شد که حصار همه مردگان خود را در آنجا دفن کردند. آنها در کنار هم در گودال های ساده و گورهای آجری قرار می گرفتند.

اشیاء و آثار مختلف در حیاط کشف شد. سفال های عصر مفرغ این تپه شامل سفال هایی با نقش نخودی و نقوش حیوانات شاخدار و سفال هایی با پشت خاکستری با طرح های حکاکی، حکاکی، روی هم و برآمده است. ظروف این منطقه شامل پایه های دکمه ای، ساقه، کاسه حصیری، لیوان حصیری، کاسه، لیوان آبخوری و غیره می باشد. اجسام فلزی مختلفی مانند دستبند، انگشتر و سنجاق در اینجا یافت می شود. این اشیاء در نتیجه استخراج کانی های مس ساخته شده اند و این سنگ ها از نوع مالاکیت بوده اند. سرباره فلزی از سطح محل بازیابی شد و برای ساخت تیغه، ابزار برش و پرس (مواد مورد استفاده در ساخت سفال) استفاده می شود. همه این اشیاء فلزی و همچنین قالب های ریخته گری قطعات کوره ها و غیره نشان می دهد که فرآیند ذوب و فرآوری مس در جامعه حصار صورت گرفته است.

از دیگر یافته های حصار می توان به اشیاء و ابزار سنگی مانند تیغه های سنگی مستطیل شکل و مته های تیز اشاره کرد که در کشاورزی و به عنوان داس برای برداشت مورد استفاده قرار می گرفتند. تمبرهای مسطح یکی از مهم ترین مصالح فرهنگی حصار کشی هستند. این مهرها از خشت آتشین، سنگ سماق و قیر طبیعی ساخته شده و دارای نقوشی از قبیل: صلیب، صلیب پر، دایره های متحدالمرکز، خط و دایره، خطوط مواج، نقوش خورشید می باشد. انسان ها، حیوانات و... هستند. استفاده از انگور در عصر مفرغ افزایش یافت و شواهدی از مصرف این میوه در برخی از مناطق این دوره از جمله حصار یافت شده است. مجسمه های کنده کاری شده، اشیاء سفالی پخته و خام، ابزار استخوانی از جمله مواردی است که در کاوش ها و کاوش های این تپه به دست آمده است.

کاخ ساسانی تپه حصار

بنای حصار ساسانی در فاصله اندکی از این منطقه و 200 متری جنوب غربی آن قرار دارد. زمانی که دکتر اشمیت در حال کاوش در پایتخت اشکانیان بود که بقایای ساختمانی را یافت که معتقد بود متعلق به دوره ساسانی است. مسعودی، مورخ و جغرافی دان دوران اسلامی، این بنا را آتشکده معرفی کرده و در کتاب مروج الذهاب خود می گوید: «در قمس آتشکده بزرگی به نام جریش وجود داشت که معلوم نیست چه کسی آن را ساخته است. می گویند وقتی اسکندر آن را تصاحب کرد، آتش معبد را به حال خود رها کرد و آن را خاموش نکرد، این خانه را ساختند و آتش زدند. لوئیس واندنبرگ؛ این باستان شناس بلژیکی در کتاب «باستان شناسی ایران» این بنا را آتشگاه دوره اول ساسانی توصیف کرده و از نقاشی های زیبای دیوارهای آن یاد کرده است. تاریخ ساخت این بنا مورد اختلاف است. ارنست هرتسفلد به دلیل شباهت آن به کاخ ساروستان قدمت این بنا را به اوایل حکومت ساسانیان می‌داند، اما فردریش واچمت قدمت این بنا را به اواخر قرن ششم پس از میلاد می‌داند. اشمیت با دیدن یک سکه در کف این ساختمان، آن را به کابد اول نسبت داد. برخی این بنا را اسلامی می دانند.

طبق تحقیقات اشمیت، این بنا به دو حوزه اداری و غیر اداری تقسیم می شود. این خانه از دیوارهای گلی ساخته شده و از چند قسمت تشکیل شده است: خانه ستوندار، اتاق مربع شکل متصل به ایوان، دو ایوان جانبی به موازات ایوان اصلی، حیاط و اتاق های فرعی دور تا دور. در این بنا تزیینات بتنی از قبیل: ستون، تخته، خوک، آهو نر و ماده، نمادهای انسانی، مجسمه های بتنی به شکل سر حیوانات و ... که در موزه ملی تزیین شده اند، یافت شد. در کنار. از دیگر تزئینات این کاخ نقاشی های آن است که از رنگ های ملایم آبی و بنفش قرمز استفاده شده است. آثار نقاشی روی دیوارهای قسمت اداری بنا و ساختمان استعماری کاخ دیده می شود. یکی از این نقاشی ها قسمتی از سر و بدن اسب و پاهای سوارکار است.

موزه گارامبا پناه